meegaan in de mantra
De DSM-5 is de vijfde editie van de ‘Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders’: het wereldwijde handboek waarin staat welke criteria van toepassing zijn op een bepaalde psychische stoornis.
De criteria voor autismespectrumstoornis staan er ook in, een ervan is: “bijzonder specifieke of hardnekkige interesses”. Overigens zijn er ook heel veel niet-autistische mensen met bijzonder specifieke of hardnekkige interesses. En wel-autistische mensen zónder bijzonder specifieke of hardnekkige interesses.
Ik heb geen modelspoorbaan op mijn zolder, ik heb niet eens een zolder, maar als ik een hardnekkige interesse zou moeten noemen zou het die voor taal moeten zijn. Als ik aan een gedicht werk houdt het papier mij gevangen. Woorden die ik overweeg weg te halen protesteren; ze maken keeldoorsnijgebaren mijn kant op. Woorden die ik toevoeg zijn onwennig, trillen op hun benen als net aangekochte linksbacks in hun eerste topwedstrijd.
Regelmatig geef ik een masterclass poëzie schrijven en daarin probeer ik rationeel uit te leggen hoe ik gevoelsmatig een gedicht schrijf. Dat gaat natuurlijk helemaal niet, maar ik probeer er toch iets over te zeggen. Bijvoorbeeld over waarom ik graag woorden herhaal. Zoals in mijn dichtbundel ‘De man die blauw werd’, waarin de volgende regels drie keer worden hernomen:
wat ik niet begrijp
wil ik vernietigen
wat ik niet begrijp
wil ik vernietigen
op zich
wil ik liefhebben
maar wat ik niet begrijp
wil ik vernietigen
Ik leg uit dat deze zevenentwintig woorden als je ze copy-pastet exact dezelfde zevenentwintig woorden zijn, en toch zijn het niet dezelfde woorden. Want de lezer verandert. Die zal eerst geïrriteerd zijn door de herhaling, hongerig als hij is naar nieuwe taal, maar zet hij zich daar overheen, dan zal hij meegaan in de mantra.
Dan leest hij steeds weer dezelfde woorden, die hij steeds op een andere manier zal ontvangen. Zoals “blijf bij me” eerst woorden van liefde zijn, daarna klinken ze zeurderig, de honderdste keer dat je ze hoort sla je de deur achter je dicht.